قرارداد پیمانکاری یکی از انواع قراردادهای جدید است. امروزه قراردادها بر اساس قدمت، در یک دسته‌بندی کلی، شامل دو نوع قراردادهای سنتی و قراردادهای جدید هستند. قراردادهای سنتی، به قراردادهایی گفته می‌شود که از گذشته وجود دارند و قانون مدنی نیز احکام آنها را بیان نموده است؛ مانند بیع و اجاره.
از طرفی، قراردادهای جدید، در عصر حاضر به شکل سنتی وجود ندارند و خاستگاه شکل‌گیری آنها، نیازهای دنیای مدرن امروزی است. یکی از این قراردادهای جدید، قرارداد پیمانکاری نام دارد که معمولاً برای اجرای پروژه‌های بزرگ و پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرد و انواع متعددی را شامل می‌شود. این گونه قراردادها نکات و ظرأفت‌های حقوقی فراوانی دارند که بایستی در هنگام تنظیم آن مورد توجه قرار گیرند.
از این رو، ما در این مقاله به بررسی این نوع قرارداد، انواع، شرایط و همچنین نحوه تنظیم آن می‌پردازیم.
قرارداد پیمانکاری چگونه قراردادی است؟
همان‌گونه که اشاره شد، یکی از انواع قراردادها که در مقایسه با قراردادهایی مانند اجاره و بیع که در قانون مدنی وجود دارند، قراردادی نسبتاً جدید محسوب می‌شود، عقد پیمانکاری نام دارد. این قرارداد دارای شرایط و ضوابط مخصوص به خود است که بایستی در هنگام تنظیم آن رعایت شود.
قرارداد پیمانکاری، نوعی قرارداد است که دارای دو طرف کارفرما و پیمانکار می‌شود. در این گونه قرارداد، کارفرما برای انجام پروژه‌ای که در اختیار دارد، براساس مقررات نحوه تنظیم قرارداد کاری، اقدام به منعقد کردن قراردادی با پیمانکار می‌کند تا پروژه مربوطه را اجرا نماید. گفتنی است که این قرارداد می‌تواند ناظر بر طبق وسیعی از امور و خدمات باشد که از جمله آن می‌توان به ساخت جاده‌ها و راه‌ها، ایجاد سد و حمل و جابجایی کالاهای خاص اشاره کرد.
انواع قرارداد پیمانکاری شامل چه مواردی است؟
انواع مختلفی از این نوع قرارداد وجود دارد که هر کدام در کنار شرایط عمومی، از شرایط اختصاصی و نحوه تنظیم مخصوصی برخوردار هستند. برخی از انواع قراردادهای پیمانکاری به شرح زیر است:
قرارداد پیمانکاری طراحی، تدارکات و ساخت EPC
به موجب این نوع، پیمانکار کلیه اقدامات لازم جهت انجام پروژه را از ابتدا تا انتها از قبیل طراحی و خرید تجهیزات را برعهده دارد و کارفرما، صرفاً ناظر اجرای قرارداد خواهد بود.
قرارداد پیمانکاری طراحی و ساخت EC
این‌گونه قرارداد تقریباً مشابه قراردادهای EPC است. با این تفاوت که در این نوع قرارداد، پیمانکار تامین و خرید تجهیزات را برعهده ندارد و انجام این امور از تعهدات کارفرما خواهد بود.
قرارداد پیمانکاری تدارکات و ساخت PC
در این نوع قرارداد پیمانکاری، تدارکات و ساخت به عهده کارفرما قرار دارد و طراحی، از تعهدات این طرف قرارداد نخواهد بود.
شرایط و تعهدات طرفین
موضوع مهمی که در خصوص عقد پیمانکاری بایستی مورد توجه قرار گیرد، شرایط آن است. چرا که در این‌گونه قراردادها چنانچه یک طرف آن دستگاه اجرایی، اعم از شخص عمومی یا دولتی باشد، تابع برخی از شرایط خواهد بود که طبق ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه کشور، رعایت این شرایط الزامی است. اما رعایت این شرایط در قراردادهای پیمانکاری خصوصی ضرورتی ندارد.
شرایط عمومی پیمان
منظور از شرایط عمومی پیمان، شرایطی است که در دفترچه منتشر شده از طرف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، ذکر شده است و در نحوه تنظیم نمونه قرارداد پیمانکاری بخش دولتی و عمومی، درج این شرایط مذکور در تمامی قراردادها الزامی خواهد بود. لذا طرفین نمی‌توانند برخلاف این شرایط توافق کنند. مواردی از قبیل حوادث قهری، فسخ و تعلیق عقد پیمانکاری در شرایط عمومی پیمان پیش‌بینی گردیده است.
شرایط خصوصی
طرفین قرارداد پیمانکاری می‌توانند برای تکمیل شرایط عمومی پیمان، توافقات اختصاصی مورد نظر خود را در قالب شرایط خصوصی پیمان، به قرارداد بیفزایند. البته مشروط بر آنکه این شرایط، با شرایط عمومی پیمان مغایرت نداشته باشد.
مراحل تنظیم قرارداد پیمانکاری
چنانچه شرایط انعقاد این قرارداد برای طرفین وجود داشته باشد، کارفرما و پیمانکار می‌توانند مفاد توافق خود را در قالب یک قرارداد پیمانکاری مکتوب نمایند و برای اجرای تعهد، اقدامات لازم را انجام دهند. اما نحوه تنظیم این‌گونه قراردادها، دارای نکات حقوقی مهمی است که در بخش بعد به آنها خواهیم پرداخت.
نکات حقوقی قرارداد پیمانکاری
برای تنظیم قرارداد پیمانکاری، در مرحله اول لازم است تا مشخصات هویتی و اقامتی پیمانکار و کارفرما، به صورت دقیق درج شود. در قدم بعدی، ذکر موضوع قرارداد اهمیت دارد. در این بخش لازم است تا موضوع قرارداد، با توجه به انواع عقد پیمانکاری که در بخش قبلی به آن پرداختیم، به صورت دقیق تعیین گردد و هیچ‌گونه ابهامی در آن وجود نداشته باشد.
در بند بعدی قرارداد پیمانکاری، درج مدت قرارداد اهمیت زیادی دارد. چنانچه موضوع قرارداد امر پیچیده‌ای باشد، نیاز است تا با توجه به پیچیدگی آن، زمان مورد نیاز جهت انجام قرارداد پیمانکاری در نظر گرفته شود. از طرفی، مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن نیز نکنه مهم دیگری است که در هنگام تنظیم قرارداد بایستی مورد توجه طرفین قرار بگیرد.
جمع‌بندی
در این مقاله به طور کامل به معرفی قرارداد پیمانکاری، انواع، شرایط، مراحل تنظیم و همچنین نکات حقوقی مهم در هنگام تنظیم آن پرداخته شد. چنانچه قصد تنظیم قرارداد پیمانکاری را دارید بهتر است از افراد متخصص و مجرب در این زمینه کمک بگیرید. همچنین می‌توانید با گروه مشاورین نوین ارتباط گرفته و از مشاوره رایگان آنها بهره ببرید.